ANALIZA
OŚ PRIORYTETOWA 10: EDUKACJA
Działanie 10.1. Zapewnienie równego dostępu do wysokiej jakości edukacji przedszkolnej
Na potrzeby analizy dla działań przewidzianych w osi priorytetowej nr 10 objętych mechanizmem Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych wykorzystano dane w zakresie dostępu do wychowania przedszkolnego w powiązaniu z uwarunkowaniami demograficznymi.
Na obszarze Aglomeracji Jeleniogórskiej w 2013 r. funkcjonowało 45 przedszkoli, dysponującymi łącznie 4 973 miejscami. Na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego przypadało w AJ 1,76 dzieci w wieku 3-5 lat (w roku 2009 na jedno miejsce przypadało 1,53 dzieci). Z przedstawionych danych wynika, że ilość oferowanych miejsc w przedszkolach jest mniejsza niż liczba dzieci, które powinny z nich korzystać. Dynamikę zmian liczby przedszkoli, liczby miejsc przedszkolnych oraz odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym przedstawiono w tabelach 1-4.
Tabela 1: Liczba przedszkoli w Aglomeracji Jeleniogórskiej w latach 2009 i 2013
| Kategoria | 2009 | 2013 | 2009=100 | Przyrost absolutny |
| Liczba przedszkoli w AJ | 38 | 45 | 118,42 | 7 |
| Liczba przedszkoli w WDLN (os.) | 518 | 653 | 126,06 | 135 |
| Udział AJ/WDLN (%) | 7,34 | 6,89 | x | x |
Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL.
1/3 ogólnej liczby przedszkoli na obszarze Aglomeracji to przedszkola niepubliczne. Spośród 15 przedszkoli niepublicznych aż 11 zlokalizowanych jest na terenie miasta Jelenia Góra (pozostałe w Złotoryi – 2, Karpaczu i Kowarach). Najwięcej placówek ogółem mieści się w Jeleniej Górze (19) i Złotoryi (5). Jeżów Sudecki jako jedyny na obszarze Aglomeracji nie posiada przedszkola.
Tabela 2: Liczba miejsc przedszkolnych w Aglomeracji Jeleniogórskiej w latach 2009 i 2013
| Kategoria | 2009 | 2013 | 2009=100 | Przyrost absolutny |
| Liczba miejsc przedszkolnych w AJ | 4 010 | 4 973 | 124,01 | 963 |
| Liczba miejsc przedszkolnych w WDLN (os.) |
56 444 | 72 480 | 128,41 | 16 036 |
| Udział AJ/WDLN (%) | 7,10 | 6,86 | x | x |
Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL.
Tabela 3: Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w wieku 3-5 lat w Aglomeracji Jeleniogórskiej w latach 2009 i 2013
| Kategoria | 2009 | 2013 | 2009=100 |
| Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w wieku 3-5 lat w AJ | 63,28 | 74,85 | 118,28 |
| Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w wieku 3-5 lat w WDLN (os.) | 61,32 | 74,98 | 122,2 |
Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL.
Tabela 4:Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w wieku 3-5 lat w Aglomeracji Jeleniogórskiej w latach 2009 i 2013 w podziale na poszczególne gminy Aglomeracji.
Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL.
W tabeli poniżej znajdują się szczegółowe dane liczbowe dla poszczególnych gmin Aglomeracji Jeleniogórskiej.
| Jednostka terytorialna | 2009 | 2013 | ||||
| Liczba dzieci w wieku 3-5 ogółem | Liczba dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym | Liczba miejsc | Liczba dzieci w wieku 3-5 ogółem | Liczba dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym | Liczba miejsc | |
| Karpacz | 121 | 136 | 201 | 133 | 151 | 221 |
| Kowary | 334 | 175 | 220 | 336 | 234 | 202 |
| Piechowice | 172 | 128 | 168 | 180 | 125 | 192 |
| Szklarska Poręba | 174 | 134 | 175 | 156 | 127 |
175 |
| Janowice Wielkie | 90 | 35 | 60 | 128 | 68 | 100 |
| Jeżów Sudecki | 205 | 17 | – | 232 | 46 | – |
| Mysłakowice | 290 | 127 | 136 | 277 | 146 | 137 |
| Podgórzyn | 198 | 78 | 79 | 246 | 126 | 108 |
| Stara Kamienica | 146 | 52 | 56 | 159 | 86 | 56 |
| Gryfów Śląski | 245 | 163 | 222 | 255 | 175 | 235 |
| Lubomierz | 165 | 90 | 125 | 208 | 119 | 125 |
| Mirsk | 225 | 104 | 96 | 243 | 131 | 99 |
| Wleń | 103 | 54 | 75 | 108 | 62 | 85 |
| Wojcieszów | 109 | 63 | 100 | 122 | 85 | 125 |
| Złotoryja | 429 | 237 | 244 | 503 | 414 | 395 |
| Pielgrzymka | 115 | 52 | 0 | 168 | 76 | 25 |
| Świerzawa | 206 | 97 | 0 | 254 | 175 | 135 |
| Jelenia Góra | 1913 | 1574 | 2053 | 2181 | 2062 | 2558 |
Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL.
Jak wynika z przedstawionych wskaźników najniższy odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w stosunku do ogólnej liczby dzieci występuje na terenie gmin wiejskich (Jeżów Sudecki – 19,83%, , Pielgrzymka -45,24% , Podgórzyn – 51,22 %, Janowice Wielkie – 53,13%). Największy odsetek odnotowuje się na terenie gmin miejskich: Szklarska Poręba – 81,41 %, Złotoryja – 82,30, Karpacz- 113,53 % oraz miasta na prawach powiatu- Jelenia Góra – 94,54 %. Na terenie Aglomeracji występuje duże zróżnicowanie dostępności do placówek wychowania przedszkolnego pomiędzy gminami wiejskimi i miejskimi.
Przeprowadzona analiza wskazuje, że obszarem wsparcia w ramach priorytetu ZIT AJ Aktywna społeczność AJ (dla Działania 10.1. Zapewnienie równego dostępu do wysokiej jakości edukacji przedszkolnej w Osi priorytetowej 10.Edukacja) powinny być objęte w pierwszej kolejności gminy wiejskie oraz miejsko-wiejskie. Uwzględnić również należy potrzeby osób dojeżdżających do pracy w Jeleniej Górze z pozostałych gmin Aglomeracji, dla których możliwość umieszczenia dziecka w przedszkolu zlokalizowanym w pobliżu miejsca pracy stanowi znaczne udogodnienie logistyczne.
Zdiagnozowanym problemem na terenie AJ jest również brak przedszkoli specjalnych. Jedyna tego rodzaju placówka z oddziałami integracyjnymi powstała w 2014 r. w Jeleniej Górze nie zaspokaja potrzeb mieszkańców Aglomeracji. Stąd konieczność rozszerzenia oferty edukacyjnej o działania wspomagające rozwój dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Istotnym czynnikiem wpływającym na zasadność podejmowania działań wspierających edukację przedszkolną jest ich komplementarność z działaniami wspierającymi rodzinę w celu przeciwdziałania niekorzystnym prognozom demograficznym.
Jak wynika z danych statystycznych liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym systematycznie się zmniejsza (przyrost absolutny w latach 2009-2014 wynosi – 2880 dla Aglomeracji Jeleniogórskiej).
Tabela 6. Zmiany liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym w Aglomeracji Jeleniogórskiej w latach 2009 , 2013 i 2014
| Kategoria | 2009 | 2013 | 2014 | Przyrost absolutny w stosunku do roku 2009 |
| Ludność w wieku przedprodukcyjnym w AJ (os.) | 35 220 | 32 897 | 32 390 | – 2 830 |
| Ludność w wieku przedprodukcyjnym w WDLN (os.) | 504 040 | 490 561 | 488 422 | – 15 618 |
Źródło: opracowanie na podstawie BDL
Prognoza na rok 2020 zakłada dalsze tendencje spadkowe, co ilustruje tabela poniżej:
| Jednostka administracyjna | Stan ludności ogółem | ||
| 2013 | 2014 | Prognoza na 2020 | |
| WDSL | 2 909 997 | 2 908457 | 2 799 853 |
| Powiat jeleniogórski | 65 171 | 64 969 | 62 871 |
| Powiat m. Jelenia Góra | 81985 | 81408 | 78614 |
Wsparcie dla wczesnego etapu edukacji opartego na szeroko rozumianym systemie edukacji przedszkolnej jest elementem zwiększającym szanse rodziców dzieci przedszkolnych na podjęcie pracy. Prorodzinne rozwiązania systemowe sprzyjają decyzji o posiadaniu dziecka, co w dalszej perspektywie może zapobiec depopulacji, która stanowi jedno z poważniejszych zagrożeń dla Aglomeracji Jeleniogórskiej.
Na podstawie powyższej analizy zdiagnozowano:
- Słabości: niewystarczająca liczba miejsc w przedszkolach, brak dostępu do wysokiej jakości edukacji przedszkolnej na terenie gmin wiejskich AJ, brak dostępu do specjalnej edukacji przedszkolnej
- Problemy: brak wykwalifikowanej kadry nauczycieli przedszkolnych, brak interesującej oferty edukacyjnej dla najmłodszych, problemy demograficzne
- Rozwiązania: typy projektów zwiększające liczbę miejsc w placówkach edukacji przedszkolnej, podnoszące kompetencje uczniów w przedszkolach, wzbogacające ofertę ośrodków wychowania przedszkolnego o dodatkowe zajęcia zwiększające szanse edukacyjne dzieci, doskonalące umiejętności i kompetencje zawodowe nauczycieli ośrodków wychowania przedszkolnego, niezbędne do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym, w tym z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.